Poniżej w niedoskonały sposób (z uwagi na chęć jak najszybszego przekazania Koleżankom i Kolegom) zamieszczam poradnik "Damy radę", omawiający zasady i sposoby opieki nad przewlekle chorymi. Zachęcam do wejścia na stronę: www.damy-rade.info, gdziemożna znaleźć pełną, opatrzoną rysunkami i zdjęciami wersję poradnika, a nawet wersję filmową. Poradnik zawiera takie rozdziały, jak system opieki w Polsce, przewlekle chory w domu, opiekun przewlekle chorego, opieka w świetle prawa a także wiele innych, przydatnych tak trudnych sytuacjach informacji. Goraco zachęcam do pobrania i przestudiowania oraz zastosowania, bo jest napisany z głęboką znajomością rzeczy, przystępnie i praktycznie. Wiem, co piszę, ponieważ jego treść weryfikuję osobiście na co dzień. Dziękuję bardzo kol. kmdr. dr. Romanowi Rychterowi, a także prezesowi PZW kol. kmdr. dr. inż. Ryszardowi Czarnocie za zwrócenie mi uwagi na ten niezwykle pożyteczny materiał.

kmdr dr Krzysztof Zabiegliński

 

System opieki w Polsce

Diagnoza pierwsze kroki

Zapewne większość osób, gdyby je o to zapytać, chciałaby być zdrowa, młoda i bogata. Niestety, życie niesie różne niespodzianki i nie zawsze układa się zgodnie z naszymi oczekiwaniami. Gdy ktoś z bliskich zaczyna poważnie chorować, rodzina staje przed problemami, z których istnienia nie zdawała sobie dotąd sprawy. Sytuacja osoby chorej zmienia się diametralnie.

Zwykle wiadomość o poważnej chorobie spada na rodzinę jak przysłowiowy grom z jasnego nieba. Gdy okazuje się, że bliska osoba trafia do szpitala w wyniku wypadku, udaru czy zawału i prawdopodobnie będzie wymagała opieki i pomocy w codziennych czynnościach, trudno w ciągu kilku dni przeorganizować swoje życie. Potencjalnych rozwiązań trudnej sytuacji może być wiele. Sytuacja rodzinna, osobista oraz finansowa również ma znaczenie dla wyboru sposobu zapewnienia opieki choremu. Z całą mocą należy podkreślić fakt, iż nie ma dobrych czy złych rozwiązań. Każda decyzja dotycząca sposobu zapewnienia opieki będzie miała swoje wady i zalety, a ich konsekwencje będzie ponosić chory i jego bliscy. Nie można więc analizować sytuacji chorego bez oceny całokształtu funkcjonowania rodziny w zakresie społecznym, zdrowotnym, ekonomicznym oraz zawodowym. Obecnie w Polsce brakuje systemu kompleksowej opieki nad chorymi - takiego, gdzie ktoś krok po kroku planuje, a także realizuje działania opiekuńcze od momentu diagnozy chorego. Zadanie organizacji opieki spada w głównej mierze na barki rodziny i przyjaciół.

Gdy osoba chora przebywa w szpitalu i zachodzi prawdopodobieństwo, że będzie wymagała opieki, warto jak najszybciej swoje kroki skierować do pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej (POZ).

Po rozpoznaniu problemu pielęgniarka POZ wskaże różne możliwości korzystania ze świadczeń medycznych w ramach NFZ. Jeśli natomiast chory będzie wymagał usług opiekuńczych, pielęgniarka POZ powinna wskazać kontakt do pracownika socjalnego. Pracownik socjalny posiada wiedzę w zakresie możliwości zapewnienia opieki instytucjonalnej w konkretnym miejscu i czasie, może pomóc również w wypełnieniu niezbędnych dokumentów.

Podstawowym pytaniem, przed którym staje chory i jego bliscy, jest kwestia sposobu zapewnienia opieki, a właściwie wybór pomiędzy dwiema możliwościami:

• zapewnieniem opieki w warunkach domowych,
• skorzystaniem z placówki zapewniającej całodobową opiekę.

Od wyboru formy opieki będzie zależało dalsze postępowanie. Trzeba jednak pamiętać, że nie zawsze ta decyzja jest ostateczna, ponieważ ma na nią wpływ cały szereg czynników, często niezależnych od naszej woli.

Chory w domu

Jeśli zdecydujemy się na zorganizowanie opieki nad chorym w warunkach domowych, powinniśmy się do tego dobrze przygotować. Warto jeszcze w trakcie pobytu chorego w szpitalu porozmawiać na temat zaleceń z lekarzem prowadzącym.

Podstawowe pytanie to: jak zorganizować przestrzeń choremu? Najlepiej jest, gdy możemy przeznaczyć dla niego osobny pokój, by zapewnić mu poczucie komfortu i intymności. Jeśli chory jest osobą leżącą, warto pomyśleć o łóżku rehabilitacyjnym, najlepiej z wezgłowiem regulowanym elektrycznie - na pilota.

W takich warunkach zdecydowanie łatwiej jest wykonać toaletę chorego. Wyposażenie łóżka w barierki pozwala zabezpieczyć chorego przed upadkiem. Przydatne mogą się również okazać: wózek inwalidzki, kule, laska, materac przeciwodleżynowy czy krzesło toaletowe. Niejednokrotnie potrzebne są także pieluchomajtki. W określonych przypadkach są one refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (więcej informacji na str. 8).

Nie zawsze konieczne jest zakupienie łóżka rehabilitacyjnego i innych sprzętów do opieki nad chorym. Potrzebne wyposażenie można wypożyczyć w punktach zwykle zorganizowanych przy zakładach opieki zdrowotnej, często także przy sklepach medycznych. Informacji na ten temat należy szukać w sklepach medycznych lub w oddziałach rehabilitacyjnych.

Masz prawo pytać:

Lekarz prowadzący ma obowiązek poinformować rodzinę / opiekuna o dalszym przebiegu leczenia. Natomiast pielęgniarka oddziałowa udzieli informacji o tym jak przygotować się do opieki nad chorym w warunkach domowych, gdzie szukać profesjonalnej opieki domowej, oraz w co wyposażyć mieszkanie i skąd pozyskać sprzęt niezbędny do codziennej pielęgnacji chorego.

Jeśli chory korzysta z usług hospicjum domowego, instytucja ta ma obowiązek zapewnić mu nieodpłatnie (w ramach umowy z NFZ) sprzęt taki jak: koncentrator tlenu, inhalator, ssak, pompę infuzyjną.

Jeśli zdecydujemy się na zapewnienie bliskiej osobie opieki w domu, warto wspomóc się profesjonalną pomocą pielęgniarską i opiekuńczą.

■ opieka pielęgniarska

Możemy skorzystać z opieki pielęgniarki podsta­wowej opieki zdrowotnej. W tym wypadku należy wypełnić deklarację wyboru na realizację świadczeń gwarantowanych pielęgniarki POZ, którą składa się w wybranej przez siebie przychodni. Deklarację wyboru dla pielęgniarki POZ można także złożyć odrębnie w innej placówce ochrony zdrowia. Kwalifikują się osoby w ostrej fazie choroby oraz w zaawansowanej fazie choroby nowotworowej.

Opieka pielęgniarska długoterminowa domowa

Dla osób przewlekle chorych somatycznie i psychosomatycznie, które:

• przebywają w domu i są niezdolne do samoopieki i samopielęgnacji
• w skali Barthel uzyskały od 0 do 40 punktów lub mniej

Zasady korzystania ze świadczeń wg Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 30.08.2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej (Dz. U. 2009 r., Nr 140, poz. 1147 z późn. zm.):

Do pielęgniarskiej opieki długoterminowej mogą być zakwalifikowani pacjenci wymagający m.in. intensywnej pielęgnacji, leczenia ran przewlekłych.

Świadczenia gwarantowane:

• przygotowanie pacjenta i jego rodziny do samoopieki i samopielęgnacji, w tym kształtowanie umiejętności w zakresie radzenia sobie z niepełnosprawnością
• edukacja zdrowotna chorego i jego rodziny
• pomoc w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych związanych z samodzielnym funkcjonowaniem w środowisku domowym
• pomoc w pozyskiwaniu sprzętu medycznego i rehabilitacyjnego niezbędnego do właściwej pielęgnacji i rehabilitacji chorego w domu
• świadczenia pielęgnacyjne

Zasady korzystania ze świadczeń:

• świadczenie jest bezpłatne
• wizyty przysługują nie mniej niż 4 razy w tygodniu, od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 20.00 (jest to czas, w którym odbywają się wizyty domowe, ilość godzin opieki dla danego pacjenta jest ustalana indywidualnie)
• w medycznie uzasadnionych przypadkach dostępność także w weekendy oraz dni ustawowo wolne od pracy
• okres objęcia opieką jest uzależniony od stanu zdrowia danej osoby i jej oceny w skali Barthel - przekroczenie poziomu 40 punktów w skali Barthel podczas oceny kontrolnej powoduje brak kwalifikacji do dalszej opieki

Dokumenty niezbędne do objęcia opieką:

• skierowanie do objęcia pielęgniarską domową opieką długoterminową (od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego; jeśli chory wcześniej przebywał w szpitalu, może je wystawić lekarz prowadzący)
• karta oceny świadczeniobiorcy do objęcia pielęgniarską opieką długoterminową domową

Gdzie składać dokumenty?

• w podmiotach leczniczych, świadczących pielęgniarską opiekę domową

Pomoc opiekuńcza

Drugą formę wsparcia stanowi pomoc typowo opiekuńcza, m.in. spędzanie czasu z chorym, wyjście z nim na spacer, posprzątanie mieszkania, zrobienie zakupów, przygotowanie posiłku oraz pomoc w jego spożyciu - czyli wszystko, co stanowi pomoc dla chorych, a znaczne odciążenie dla ich rodzin.

Przyznawaniem i organizacją tego typu pomocy zajmują się ośrodki pomocy społecznej. Pomoc w formie usług opiekuńczych przysługuje osobie, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga opieki, a rodzina nie jest w stanie jej zapewnić.

Aby skorzystać z tego typu pomocy, trzeba zgłosić się do pracownika socjalnego ośrodka pomocy społecznej właściwego dla miejsca zamieszkania.

Dla osób przewlekle chorych, które:

• są niesamodzielne, przebywają w domu i wymagają niewielkiej pomocy
  Dla kogo?   w zaspokajaniu podstawowych potrzeb oraz/lub czynnościach dnia codziennego

Zakres opieki:

pomoc/asystowanie w wykonywaniu czynności higienicznych
pomoc w robieniu zakupów
pomoc w przyrządzeniu posiłku
towarzyszenie podczas spaceru, wizyty u lekarza
sprzątanie

Zasady korzystania ze świadczeń:

• płatne według ustalonych stawek godzinowych w zależności od dochodu danej osoby/rodziny.

wizyty odbywają się od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.00-15.00 (jest to czas, w którym odbywają się wizyty domowe, ilość godzin opieki dla danego pacjenta jest ustalana indywidualnie)

• pracownik socjalny przeprowadza wywiad środowiskowy w miejscu zamieszkania osoby chorej, aby ocenić zaistniałą sytuację i w razie potrzeby podjąć stosowne działania
• okres oczekiwania na objęcie usługami opiekuńczymi wynosi zwykle od kilku do kilkunastu dni

Co należy zrobić, by pozyskać opiekę?

•  nie jest konieczne skierowanie od lekarza

              •  należy zwrócić się do pracownika socjalnego ośrodka pomocy społecznej właściwego dla miejsca zamieszkania

Można też skorzystać z pomocy opiekuńczej zapewnianej przez wolontariuszy. Tego typu pomoc jest organizowana przez lokalne organizacje społeczne, kościelne (np. Stacje Opieki Caritas), fundacje. Mając w rodzinie osobę chorą, warto także złożyć wniosek o orzeczenie o niepełnosprawności, które z kolei pozwoli na uzyskanie zasiłku pielęgnacyjnego.

Chory w placówce opiekuńczej

Czasem zdarzają się sytuacje, w których nie ma możliwości zapewnienia choremu opieki w domu lub owa opieka z różnych przyczyn jest niewystarczająca. Wyjściem z takiej sytuacji może być skorzystanie z placówki zapewniającej całodobową opiekę i pielęgnację.

Wyróżniamy kilka typów tego rodzaju placówek. Najważniejsze to: • Zakłady opiekuńcze i hospicja - świadczące usługi medyczne, gdzie źródłem finansowania jest NFZ, • Domy pomocy społecznej - świadczące usługi głównie opiekuńcze, gdzie podstawowym źródłem finansowania jest Pomoc Społeczna.

■ zakłady opiekuńcze

Zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze (ZPO) lub opiekuńczo-lecznicze (ZOL) - dalej nazywane zakładami opiekuńczymi - są placówkami służby zdrowia, pełnią podobne funkcje i w praktyce niewiele się różnią. Zapewniają całodobową opiekę i pielęgnację, rehabilitację oraz kontynuację leczenia dla osób niewymagających pobytu w szpitalu, a ze względu na stan zdrowia i niepełnosprawność fizyczną, brak samodzielności w samoopiece i samopielęgnacji, wymagają świadczeń pielęgnacyjnych. Do zakładu może zostać przyjęta osoba przewlekle chora, która w ocenie skalą poziomu samodzielności "skalą Barthel" (por. str. 6) otrzymała 40 punktów lub mniej.

Zakłady opiekuńcze różnią się często profilem, co oznacza, że istnieją zakłady przystosowane do opieki nad osobami przewlekle somatycznie chorymi, a także nad osobami chorymi psychicznie.

Wskazaniem do skierowania osoby do zakładu opiekuńczego, podobnie jak do innych placówek służby zdrowia takich jak szpital, jest wyłącznie stan zdrowia chorego, a nie sytuacja zawodowa, osobista czy zdrowotna pozostałych członków rodziny. Długość pobytu jest uzależniona od stanu zdrowia chorego oraz jego stopnia oceny w zakresie samoobsługi i samodzielności. Na koniec każdego miesiąca kalendarzowego lekarz i pielęgniarka oceniają stan zdrowia chorego za pomocą skali Barthel.

Brak kwalifikacji do przedłużenia pobytu w placówce nie zawsze jest równoznaczny z pełną sprawnością i samodzielnością chorego. Istnieje wówczas konieczność zorganizowania innych form pomocy w warunkach domowych, o których wspomniano wcześniej. Możliwe jest ponowne skierowanie pacjenta do zakładu opiekuńczego w przypadku pogorszenia się jego stanu zdrowia.

W celu umieszczenia osoby w zakładzie opiekuńczym należy dostarczyć następujące dokumenty:

• skierowanie
• zaświadczenie lekarskie
• wywiad pielęgniarski
• karta oceny świadczeniobiorcy wg skali Barthel

Dokumenty te wypełnia odpowiednio lekarz i pielęgniarka ubezpieczenia zdrowotnego (może to być lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, lekarz w szpitalu, specjalista) w przypadku, gdy osoba przebywa w domu oraz personel oddziału szpitalnego w przypadku pobytu osoby chorej w szpitalu.

Świadczenie zdrowotne w tego typu placówce jest finansowane ze środków NFZ, pacjent natomiast ponosi koszty wyżywienia i zakwaterowania w wysokości 70% swojego dochodu rozumianego w myśl przepisów o pomocy społecznej. Konieczne jest więc udokumentowanie wysokości dochodu na podstawie ostatniej decyzji o waloryzacji renty lub emerytury, decyzji o przyznaniu zasiłku stałego, zaświadczenia o wysokości zasiłku chorobowego czy innego dokumentu. Z uwagi na dużą liczbę osób wymagających całodobowej opieki oraz ograniczoną liczbę miejsc w tego typu placówkach okres oczekiwania na miejsce może się wahać w zależności od sytuacji, od kilku tygodni do kilku miesięcy. Z reguły placówki w mniejszych miejscowościach mają krótsze okresy oczekiwania niż w dużych miastach.

Zakłady Pielęgnacyjno-Opiekuńcze i Zakłady Opiekuńczo-Lecznicze

Dla osób przewlekle chorych, które:

• wymagają całodobowych świadczeń pielęgnacyjnych i są zakwalifikowane do pobytu w zakładzie według skali Barthel

Do zakładu opiekuńczego nie mogą zostać przyjęte osoby, dla których wskazaniem do objęcia opieką jest uzależnienie lub zaawansowana choroba nowotworowa.

Osoby ze zdiagnozowaną chorobą psychiczną kierowane są do zakładów opiekuńczych dla osób psychicznie chorych.

Zasady pobytu:

• chory opłaca wyżywienie i zakwaterowanie w wysokości 70% swoich dochodów
• pobyt w zakładzie opiekuńczym jest zawsze na czas określony, uzależniony od stanu zdrowia danej osoby i jej oceny w skali Barthel

Dokumentyniezbędne do skierowania do zakładu opiekuńczego:

• skierowanie do zakładu pielęgnacyjno-opiekuńczego / opiekuńczo-leczniczego
• zaświadczenie lekarskie
• wywiad pielęgniarski
• karta oceny świadczeniobiorcy wg skali Barthel
• informacje o wysokości dochodu, w przypadku osoby uprawnionej do świadczeń emerytalnych lub rentowych aktualna decyzja o waloryzacji świadczenia
• karta oceny świadczeniobiorcy do objęcia pielęgniarską opieką długoterminową domową

Dla kogo?

■ domy pomocy społecznej

Placówkami zapewniającymi całodobową opiekę są również domy pomocy społecznej. Są one przeznaczone dla osób wymagających całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogących samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, którym nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych.

W przypadku kierowania osoby do domu pomocy społecznej ocenia się całokształt sytuacji osoby lub rodziny, a więc także sytuację osobistą, zawodową oraz materialną. Skierowanie takie może być na czas określony lub na stałe.

Istnieją różne typy domów pomocy społecznej w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone. Możemy więc wybierać pomiędzy domami dla osób starszych, przewlekle somatycznie chorych, a także przewlekle psychicznie chorych. W tym wypadku przepisy nie są zupełnie jednolite, każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie. Dlatego też, jeśli chcemy umieścić osobę w domu pomocy społecznej, musimy zwrócić się do pracownika socjalnego w ośrodku pomocy społecznej.

Jeśli chory przebywa w szpitalu, warto zorientować się, czy na miejscu jest pracownik socjalny. U niego bowiem uzyskamy szczegółowe informacje na temat niezbędnych dokumentów oraz czasu oczekiwania. Pracownik socjalny udzieli nam wszystkich niezbędnych informacji i pokieruje, co i jak powinniśmy zrobić. Odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej, ustaloną na poziomie kosztów rzeczywistych, ponosi osoba kierowana do placówki, osoby zobowiązane do alimentacji i/lub gmina. Szczegółowych informacji na temat odpłatności udziela pracownik socjalny na podstawie informacji o dochodach osoby/rodziny.

Ośrodek pomocy społecznej może również zapewnić osobom niepełnosprawnym dofinansowanie do uczestnictwa osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych, likwidacji barier architektonicznych (np. remont łazienki, budowa podjazdu dla wózka inwalidzkiego, zamontowanie windy), czy zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów.

Aby uzyskać informację na temat dofinansowania, należy zwrócić się do miejskiego lub gminnego Ośrodka pomocy społecznej funkcjonującego najbliżej miejsca zamieszkania.

Ośrodek pomocy społecznej może udzielić pomocy w formie:

• usług opiekuńczych
• skierowania do Domu Pomocy Społecznej
• skierowania na Warsztaty Terapii Zajęciowej

dofinansowania do uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych, likwidacji barier architektonicznych
zaopatrzenia w sprzęt medyczny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze

 hospicja

Wskazaniem do objęcia chorego opieką hospicyjną jest choroba nowotworowa. W hospicjum mogą przebywać również chorzy w terminalnym stadium innej choroby, np. niewydolności oddechowej, owrzodzeń odleżynowych, AIDS. Pacjent trafia do hospicjum na podstawie skierowania od lekarza pierwszego kontaktu lub innej placówki specjalistycznej - z poradni lub oddziału szpitalnego. Czas oczekiwania wynosi do kilku dni.

W przypadku braku miejsc chory może korzystać z opieki hospicjum domowego lub zostać odesłany do najbliższego hospicjum dysponującego wolnym miejscem.

Świadczenia te są całościową opieką nad pacjentami chorującymi na nieuleczalne, niepoddające się leczeniu przyczynowemu, postępujące choroby. Świadczenia w opiece paliatywno-hospicyjnej mają na celu zapobieganie i uśmierzanie bólu i innych objawów somatycznych, łagodzenie cierpień psychicznych, duchowych, socjalnych. Świadczenia te obejmują także wspomaganie rodziny chorych w czasie trwania choroby, jak i w okresie osierocenia, po śmierci chorego.

Hospicjum domowe

Chory powinien zostać objęty domową opieką hospicyjną w dniu zgłoszenia lub następnego dnia, ewentualnie powinien zostać poinformowany o najbliższym hospicjum, które mogłoby go objąć opieką. W skład zespołu hospicjum domowego wchodzą: lekarz, pielęgniarka, rehabilitant, psycholog, kapelan.

Głównym założeniem hospicjum domowego jest ścisła współpraca personelu z rodziną.

Pielęgniarka uczy rodzinę m.in.: pielęgnacji ciała chorego, profilaktyki przeciwodleżynowej, zapobiegania zaparciom, biegunkom, obsługi pompy infuzyjnej, techniki przygotowywania leków doustnych, podawania leków.

Wizyty pielęgniarskie odbywają się dwa razy w tygodniu, a jeśli jest taka potrzeba - częściej.

opieka hospicyjna

To całościowa opieka nad osobami chorującymi na nieuleczalne, niepoddające się leczeniu przyczynowemu, postępujące choroby. Dla osób: • z chorobą nowotworową• z chorobami wywołanymi przez wirus ludzki HIV

• z następstwami chorób zapalnych ośrodkowego układu nerwowego
• z układowymi zanikami zajmującymi ośrodkowy układ nerwowy
• z kardiomiopatią
• z owrzodzeniami odleżynowymi

Zakres opieki:

• czynności pielęgnacyjne: m.in.: karmienie i pojenie chorego, zmiana pozycji ciała, toaleta ciała w łóżku, zmiana opatrunku
• edukacja rodziny lub opiekuna w zakresie czynności pielęgnacyjnych
• czynności lecznicze: podawanie leków różnymi drogami
• rehabilitacja
• porady psychologiczne (dla pacjenta i rodziny)
• leczenie bólu
• zapobieganie powikłaniom (np. odleżynom)
• wykonywanie badań zleconych przez lekarza

Zasady korzystania ze świadczeń wg Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 29.08.2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej (Dz. U. 2009 r., Nr 139, poz. 1138 z późn. zm.):

• świadczenie jest bezpłatne
• w przypadku hospicjum domowego częstotliwość i czas wizyt są ustalane indywidualnie
• porady lekarskie są udzielane w zależności od potrzeb, nie rzadziej niż 2 w miesiącu, wizyty pielęgniarskie w zależności od potrzeb, nie rzadziej niż 2 w tygodniu
• pozostały personel, porady lub wizyty ustalane są indywidualnie przez lekarza

obowiązuje zasada dyspozycyjności 24 godziny na dobę przez siedem dni w tygodniu co oznacza, że chory lub rodzina ma prawo zadzwonić do lekarza/pielęgniarki o każdej porze, także w sobotę, niedzielę czy święto

Główne założenia opieki hospicyjnej:

• uwolnienie chorego od bólu
• zachęcanie chorego do aktywności
• afirmacja życia, uznanie śmierci za naturalny proces
• nieprzyspieszanie i nieopóźnianie śmierci
• wspieranie rodziny w czasie choroby pacjenta i żałoby

Dokumenty niezbędne do skierowania do zakładu opiekuńczego:

• skierowanie od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego
• dokument potwierdzający prawo do świadczeń opieki zdrowotnej

Gdzie składać dokumenty?

• w hospicjum

Korzystanie z opieki hospicjum domowego nie wyklucza pozostawania pod opieką lekarza POZ oraz pielęgniarki POZ. Można korzystać z obu form pomocy, które często się wzajemnie uzupełniają!

Przewlekle chory w domu

Przystosowanie mieszkania - ^{bez rewolucji}

Opiekując się osobą przewlekle chorą w domu, warto zastanowić się nad tym, jak urządzić mieszkanie, by ułatwić choremu funkcjonowanie w codziennym życiu.

Poniżej znajdują się ogólne wskazówki odnośnie przystosowania warunków mieszkaniowych do potrzeb osób niesamodzielnych:

• Należy usunąć zbędne meble, komody lub przysunąć je do ścian tak, by nie utrudniały przemieszczania.
• Wskazane jest zastąpienie dywanów wykładzinami tak, by zapobiec potknięciom i upadkom.
• U osób z chorobą otępienną należy oznakować pomieszczenia. W dużych mieszkaniach lub domach warto także rozwiesić strzałki wskazujące drogę do łazienki lub kuchni.
• Dbając o bezpieczeństwo osób z chorobą otępienną, należy zabezpieczyć narzędzia oraz sprzęt, który może stanowić zagrożenie, np. noże, żelazko, kuchenka gazowa.
• Aby ułatwić codzienną toaletę ciała, wskazane jest zastąpienie wanny brodzikiem prysznicowym.
• Wnętrze brodzika powinno być wyposażone w matę antypoślizgową, podobnie jak część podłogi przy brodziku.
• Dużym ułatwieniem są uchwyty które można zamontować przy wannie, muszli klozetowej, umywalce.

Na cele dostosowania warunków mieszkaniowych do potrzeb osób chorych można otrzymać dofinansowanie. W tym celu warto zwrócić się do rejonowego Ośrodka Pomocy Rodzinie lub miejscowego oddziału Państwowego Funduszu Rehabilitacyjnego.

Pielęgnacja osoby przewlekle chorej

Pielęgnacja chorego to niezwykle istotna część opieki. Wszystkie codzienne rytuały wprowadzają pewien rytm dzienny, który daje choremu poczucie bezpieczeństwa i komfortu, a opiekunowi poczucie kontrolowania sytuacji.

Do najważniejszych czynności opiekuńczych należą czynności higieniczne, a więc m.in. zmiana pościeli oraz bielizny osobistej chorego, toaleta ciała, mycie włosów, zmiana pieluchomajtek. Dla osób, które nigdy wcześniej nie opiekowały się chorymi, staje się to zwykle nie lada wyzwaniem. Wystarczy jednak znajomość określonych technik, które znacznie ułatwiają opiekę.

Pamiętaj, że wskazówki przedstawione w poradniku zawsze możesz dostosować do warunków, w jakich Ty opiekujesz się swoim bliskim. Optymalnie by było, gdyby każdy opiekun miał w domu profesjonalny sprzęt ułatwiający wykonanie opisywanych czynności, wiemy jednak, że tak nie jest. Nie stanowi to natomiast przeszkody do stosowania pewnych uniwersalnych zasad. Najważniejszą z nich jest komfort zarówno chorego, jak i Twój jako opiekuna, a także szacunek do siebie, chorego i własnej pracy.

Kolejne zasady, które warto wdrożyć do codziennych zabiegów pielęgnacyjnych :

• Przed rozpoczęciem pielęgnacji przygotuj pomieszczenie - sprawdź, czy jest optymalna temperatura, ogranicz liczbę osób pozostających w pomieszczeniu, by niepotrzebnie nie krępować chorego.
• Wszystko, co będzie Ci potrzebne, ułóż w jednym miejscu, tak by mieć to w zasięgu ręki. Umożliwisz sobie szybkie i sprawne działanie, bez zbędnego „biegania" i szukania potrzebnych rzeczy. Zaoszczędzisz czas (którego i tak zapewne ciągle Ci brakuje), a także nie narazisz chorego na zniecierpliwienie, wyziębienie czy wypadnięcie z łóżka.
• Zanim rozpoczniesz toaletę chorego czy inne czynności pielęgnacyjne, porozmawiaj z nim. Zapytaj o jego samopoczucie. Spróbuj ocenić, w jakim stopniu Twój podopieczny może wykonać daną czynność samodzielnie i zachęć go, by spróbował jej na miarę swoich możliwości. Obserwując jego działanie (lub jego brak), udziel mu potrzebnej pomocy.
• Zawsze informuj chorego o tym, co chcesz zrobić (nawet jeśli wydaje Ci się, że Cię nie słyszy). Nie zniechęcaj się, jeśli chory wyrazi sprzeciw - spróbuj go przekonać, używając stosownych argumentów. Przedstaw korzyści, jakie osiągnie - lepsze samopoczucie, bardziej estetyczny wygląd. Przy zdecydowanej odmowie ponów próbę po jakimś czasie.
• Jeśli nie jest możliwe nawiązanie kontaktu słownego i wzrokowego z chorym, zawsze uprzedzaj

Aby uniknąć natychmiastowego sprzeciwu chorego, używaj krótkich zdań oznajmujących (np. „Teraz umyjemy zęby"), unikaj form pytających, które od razu sugerują choremu możliwość odmowy.

Odchodząc od łóżka chorego, zawsze pamiętaj o zabezpieczeniu chorego przed wypadnięciem, np. zamykając drabinkę (warto się w nią zaopatrzyć). Podobnie, gdy stoisz z jednej strony, z drugiej zawsze zabezpiecz łóżko.

W trakcie pielęgnowania chorego dbaj o porządek, na bieżąco wyrzucaj zużyte materiały (np. myjki jednorazowe, gaziki, ręczniki papierowe) do przygotowanego pojemnika/worka na odpady.

Korzystaj ze sprzętu i udogodnień, które bardzo ułatwiają pracę, bądź otwarty na przyjmowanie porad i pomocy od osób bardziej doświadczonych w opiece.

Pamiętaj! Zachęcając chorego do samodzielności, nie odmawiasz mu pomocy, lecz mobilizujesz do aktywności, która jest formą rehabilitacji, a ta z kolei poprawia sprawność i wydłuża czas pozostawania przynajmniej częściowo niezależnym.

Pamiętaj, nawet jeśli chory jest osobą otyłą, a Ty działasz w pojedynkę, jesteś w stanie ułożyć go na boku. Musisz tylko poznać właściwą technikę.

Układanie na boku

Zaleca się układanie chorego na boku „do siebie", tak by zabezpieczyć go przed wypadnięciem z łóżka, jednak podczas wykonywania czynności higienicznych (słanie łóżka, mycie pleców) możesz ułożyć chorego tyłem do siebie. Wówczas postępuj zupełnie analogicznie. Pamiętaj o zabezpieczeniu łóżka drabinką lub krzesłami po stronie przeciwnej do tej, po której stoisz.

Układanie „do siebie":

• Stojąc z prawej strony łóżka (po prawej ręce chorego), zegnij lewą nogę chorego w kolanie. (rys. 1)
• Lewą rękę zegnij w łokciu, prawą ułóż w odwiedzeniu . (rys. 2)
• Złap chorego za lewy bark i lewe biodro i delikatnym ruchem ułóż na boku. (rys. 3)

Nie zawsze konieczne jest zakupienie łóżka rehabilitacyjnego i innych sprzętów do opieki nad chorym. Potrzebne wyposażenie można wypożyczyć w punktach zwykle zorganizowanych przy zakładach opieki zdrowotnej, często także przy sklepach medycznych. Informacji na ten temat należy szukać w sklepach medycznych lub w oddziałach rehabilitacyjnych. Jeśli chory korzysta z usług hospicjum domowego instytucja ta ma obowiązek zapewnić mu nieodpłatnie (w ramach umowy z NFZ) sprzęt taki jak: koncentrator tlenu, inhalator, ssak, pompę infuzyjną.

■ zmiana bielizny

Osoba chora, unieruchomiona w łóżku wymaga codziennej zmiany koszuli/piżamy. Nie jest to trudne, jeśli chory współpracuje i uczestniczy w przebieraniu. Sytuacja staje się bardziej skomplikowana, kiedy chory jest nieprzytomny, ma przykurcze kończyn górnych i dolnych lub niedowłady. Wtedy należy pamiętać o podstawowych zasadach, które ułatwią opiekunowi zadanie, a choremu zapewnią bezpieczeństwo i komfort.

Zmiana koszuli nocnej

Uwaga! Jeśli u chorego występują trudności ze zginaniem rąk w stawach, zwłaszcza łokciowym, można założyć koszulę zaczynając od rąk, a dopiero później przełożyć przez głowę.

                 Przygotuj czystą koszulę.

• Ugnij choremu nogi w kolanach, poproś, by uniósł pośladki (jeśli to niemożliwe, unieś kolejno pośladki i podsuń koszulę ku górze). (rys. 1)
• Unieś chorego lub poproś, aby usiadł (może przytrzymać się drabinki przyłóżkowej lub rehabilitacyjnej) i podsuń koszulę aż po barki. (rys. 2)
• Zdejmij koszulę z bliższej ręki (jeśli stoisz z lewej strony chorego, będzie to jego lewa ręka), następnie przez głowę i z dalszej ręki. (rys. 3)
• Załóż świeżą koszulę, marszcząc ją od strony pleców, przez głowę, rękę dalszą, następnie rękę bliższą. Zsuń koszulę w dół, wyrównaj. (rys. 4)

Zmiana piżamy

Załóż czystą bluzę piżamy - załóż rękaw bluzy na dalszą rękę, a następnie na bliższą. (rys. 3)

• Unieś chorego jak przy zdejmowaniu bluzy i wyrównaj bluzę na plecach. (rys. 4)
• Połóż chorego, zapnij guziki bluzy piżamy
• Podtrzymaj jedną ręką pośladki chorego, a drugą ręką zsuń spodnie piżamy ku dołowi i zdejmij je. (rys. 5 i 6)
• Załóż czyste spodnie piżamy, marszcząc nogawki, przesuń przez stopy i podsuń aż do pośladków chorego. (rys. 6 i 7)
• Unieś pośladki chorego jak przy zdejmowaniu spodni (lub poproś, by chory zgiął nogi w kolanach i samodzielnie uniósł pośladki), podciągnij spodnie do pasa, zapnij guziki lub zawiąż tasiemkę spodni chorego, naciągnij koszulę na pośladki. (rys. 7)
• Popraw poduszki i jeśli to konieczne zabezpiecz łóżko drabinką przyłóżkową. (rys. 8)

Jeżeli chory ma założone wkłucie (wenflon) lub ma niedowład jednostronny, to zdejmij rękaw bluzy piżamy z ręki bez wkłucia (bez niedowładu), a następnie ostrożnie z ręki z wkłutym wenflonem (z niedowładem). Ubierając bluzę piżamy, zacznij od ręki z wkłutym wenflonem (z niedowładem), marszcząc rękaw bluzy, załóż ostrożnie, aby nie wysunąć wenflonu.

To ułatwi pracę

Wysięgnik umieszcza się nad łóżkiem chorego, przymocowany do niego uchwyt ułatwia choremu podciąganie oraz zmianę pozycji w łóżku.

Podkład higieniczny ze skrzydłem dodatkowo zabezpieczy łóżko chorego.

Wszystkie czynności pielęgnacyjne znajdziesz w filmach instruktażowych na stronie www.damy-rade.info

■ zmiana pościeli

Zmiana bielizny pościelowej chorego leżącego to jedna z podstawowych czynności opiekuńczych. Ponieważ dla takiego chorego łóżko jest jedynym miejscem, gdzie spędza czas, niezmiernie ważne jest zadbanie o jego wygodę oraz komfort.

Jeśli możliwe jest posadzenie podopiecznego na krzesło podczas zmiany pościeli, czynność ta staje się prosta. Dużo trudniej jest wykonać zadanie, gdy chory cały czas przebywa w łóżku. Wówczas, oprócz zapewnienia choremu czystości, ważne jest także dbanie o jego bezpieczeństwo w trakcie wykonywania tej czynności.

Pamiętaj!

• Dbaj, by nie wyziębić chorego. Niech podczas zmiany pościeli chory pozostaje przykryty np. kocem.
• Jeśli chory leży na łóżku z regulowanym wezgłowiem, opuść je. Dzięki temu ułatwisz sobie pracę. Uniesione wezgłowie uniemożliwia dokładne naciągnięcie prześcieradła, a poza tym przy uniesionym wezgłowiu bardzo trudno jest zmienić pozycję ciała chorego.
• Jeśli chory ma duszność nie układaj go na płasko, lecz pod głowę podłóż dwie poduszki, poszewki na poduszkach wymieniaj kolejno.
• Zadbaj o bezpieczeństwo chorego - jeśli chory leży na łóżku rehabilitacyjnym - zabezpiecz je drabinkami po stronie przeciwnej do tej, po której stoisz; jeśli leży na wersalce - ułóż go w taki sposób, by nie wypadł z łóżka.

Najtrudniejszym elementem zmiany pościeli jest wymiana prześcieradła i podkładu. Poniżej podajemy wskazówki, jak to zrobić.

zmiana prześcieradła i podkładu

■ toaleta ciała chorego

Toaleta ciała osoby przewlekle chorej to najważniejsza z czynności higienicznych oraz istotny element profilaktyki przeciwodleżynowej. Głównym jej celem jest zapewnienie choremu czystości i estetyki. Jednak pielęgnacja ciała osób długotrwale unieruchomionych to nie tylko mycie, to także dbanie o odpowiednie nawilżenie skóry, ochrona przed odparzeniami, podrażnieniem, poprawienie funkcji krążenia oraz samopoczucia.

Na co dzień nie zdajemy sobie sprawy, jak ważne funkcje spełnia skóra, a to przecież ona, dzięki naturalnej barierze ochronnej, jaką stanowi naskórek oraz płaszcz hydrolipidowy o odczynie kwaśnym, chroni nasz organizm przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Wraz z wiekiem skóra traci elastyczność, jest bardziej narażona na otarcia i odleżyny, które często powstają u osób długotrwale unieruchomionych. Można temu przeciwdziałać.

Seria produktów pielęgnacyjnych Seni Care, szczególnie polecana do suchej i wrażliwej skóry osób przewlekle chorych, doskonale radzi sobie z tym zadaniem.

Produkty dostępne są w aptekach i sklepach medycznych.

Linia Seni Care pozwala na kompleksową pielęgnację skóry suchej i skłonnej do podrażnień poprzez zastosowanie 3 kroków pielęgnacji skóry:

• krok 1 - delikatne oczyszczanie
• krok 2 - regeneracja i aktywizacja
• krok 3 - skuteczna ochrona

delikatne oczyszczanie

Ciało chorego należy myć przynajmniej raz dziennie z użyciem wody i środka myjącego. Jeśli istnieje potrzeba częstszego mycia lub oczyszczania ciała, można posłużyć się preparatami do stosowania bez użycia wody, które stanowią doskonałe uzupełnienie tradycyjnej toalety ciała i świetnie sprawdzają się także przy toalecie krocza i pośladków podczas zmiany pieluchomajtek.

SZAMPON NAWILŻAJĄCY

polecany do łagodnego mycia suchej, wrażliwej, swędzącej skóry głowy

PIANKA MYJĄCO-PIELĘGNUJĄCA polecana do pielęgnacji i oczyszczania podrażnionej skórydo użycia zamiast wody i mydła,delikatnie oczyszcza skórę, pozostawiając na niej warstwę ochronną efektywnie nawilża oraz działa przeciw podrażnieniom do higieny skóry szczególnie narażonej na działanie czynników drażniących łatwa aplikacja na skórę pojemność 500ml

KREM MYJĄCY 3 W 1

polecany do pielęgnacji i oczyszczania podrażnionej skóry życia zamiast wody i mydła preparat o potrójnym działaniu - delikatnie oczyszcza, pielęgnuje i chroni pozostawia skórę odświeżoną i miękką w dotyku, nie naruszając naturalnej bariery hydrolipidowej skóry wygodne opakowanie z dozownikiem  pojemność 950ml

do każdego rodzaju włosów

• nawilża skórę głowy
• wskazany przy skłonności do podrażnień i stanów zapalnych skóry głowy pojemność 500ml

CHUSTECZKI NASĄCZANE

polecane do odświeżania i oczyszczania wrażliwej skóry

delikatnie oczyszczają skórę, nawilżają ją i poprawiają jej elastyczność mają działanie przeciwzapalne, przyspieszają gojenie się ran, łagodzą podrażnienia skóry

duża powierzchnia umożliwia proste i szybkie utrzymanie higieny przez cały dzień

Dostępne również w wersji Sensitive polecane do odświeżania szczególnie wrażliwej skóry (bez zawartości parabenów, alkoholu i kompozycji zapachowych).

ilość sztuk 10/48/80; 68 sensitive

regeneracja i aktywizacja

Skóra w każdym wieku narażona jest na uszkodzenia, jednak najbardziej zagrożona jest sucha, skłonna do podrażnień oraz cienka i wrażliwa skóra osób starszych i przewlekle chorych, której proces regeneracji jest znacznie spowolniony. Poniższe produkty pomagają utrzymać skórę w prawidłowej kondycji.

BALSAM DO SKÓRY SUCHEJ

polecany do pielęgnacji suchej i przesuszonej skóry

• skutecznie nawilża, odżywia, wygładza i reganeruje skórę
• zawiera składniki łagodzące podrażnienia i działające przeciwzapalnie
• neutralizuje wolne rodniki, chroniąc skórę przed przedwczesnym starzeniem
• PEG-FREE - bez zawartości sztucznych emulgatorówpojemność 250ml

EMULSJA NAWILŻAJĄCA DO SKÓRY SUCHEJ 4% UREA

polecany do codziennej pielęgnacji suchej, wrażliwej, narażonej na podrażnienia skóry ma delikatną konsystencję, ułatwiającą nanoszenie i wchłanianie

• skutecznie zmiękcza wysuszony naskórek
• doskonale nawilża, łagodzi podrażnienia
• chroni skórę przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznychpojemność 500ml

KREM DO SUCHEJ, ZROGOWACIAŁEJ SKÓRY 10% UREA

polecany do pielęgnacji miejsc, w których skóra jest wyjątkowo sucha, skłonna do rogowacenia

• reguluje proces łuszczenia się i rogowacenia naskórka
• skutecznie zmiękcza i wygładza skórę
• doskonale odżywia, natłuszcza i nawilża skórę
• przeznaczenie - pilęgnacja łokci, kolan, pięt pojemność 100ml

ŻEL AKTYWIZUJĄCY

polecany do codziennego masowania skóry wrażliwej, narażonej na powstawanie odparzeń i odleżyn

• działa łagodząco, odprężająco i relaksująco, jednocześnie pobudzając i odświeżając skórę
• wspomaga mikrocyrkulację krwi, co zapewnia skórze odpowiednie dotlenienie
• chroni przed powstawaniem stanów zapalnych i podrażnień skóry
• chłodzi i nawilża skórę pojemność 250ml

OLEJEK PIELĘGNACYJNY

polecany do pielęgnacji i masażu suchej, wrażliwej, narażonej na podrażnienia skóry
wyraźnie wygładza i ujędrnia naskórek
zapewnia właściwy stopień nawilżenia i napięcia skóry
łagodzi podrażnienia i zapobiega ich powstawaniu
łatwo się rozprowadza
bez barwników i konserwantów
pojemność 150ml