W sobotę, 12 października 2024, u stóp pomnika „Tym, co za polskość Gdańska” przy Podwalu Staromiejskim upamiętniono Czyn Bojowy Polskich Sił Zbrojnych na Froncie Wschodnim.

12 października 1943 roku rozpoczęła się dwudniowa bitwa pod Lenino z udziałem I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki. Dywizja ta należała do sformułowanej niespełna kilka miesięcy wcześniej, w maju 1943 roku, w Sielcach nad Oką (ówczesne ZSRR) Armii Zygmunta Berlinga.

Dzień ten stanowi początek walk Polaków na froncie wschodnim II wojny światowej i jest traktowany jako chrzest bojowy 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki.

Nie było ani winą, ani wyborem tych naszych żołnierzy, że wyzwalali Polskę spod okupacji hitlerowskiej ramię w ramię z Armią Czerwoną - powiedział podczas uroczystości Lech Parell, szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

W uroczystości uczestniczyli:

·       Emilia Lodzińska - zastępczyni prezydenta Gdańska ds. rozwoju przestrzennego i mieszkalnictwa

·       Lech Parell - szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych

·       Agnieszka Owczarczak - przewodnicząca Rady Miasta Gdańska

·       Elżbieta Kazubska - prezes Związku Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej

·       płk. w st. spocz. Stanisław Skrzypski, prezes Zarządu Okręgowego w Gdańsku Związku Inwalidów Wojennych RP

·       Alina Baske - pełnomocnik wojewody pomorskiego ds. integracji środowisk kombatanckich i koordynacji ich działań

·      Andrzej Kowalczys i Krystian Kłos - radni miasta Gdańska

.     Wiceprezes Zarządu Głównego ZŻWP płk w st. spocz. Miłosz Biały

·    Ppłk w st. spocz. Zbigniew Drozdek – Prezes Pomorskiego Związku Żołnierzy WP

·    Wice Prezesi ZŻWP: Bożena Szubińska, Roman Augustyniak, Marek Sikorski

·    Prezesi Kół ZŻWP z województwa pomorskiego i wiele naszych koleżanek i kolegów

·    Prezes koła nr 31 Stowarzyszenia Kombatantów Misji pokojowych ONZ Zenon Przystał oraz silna delegacja Stowarzyszenia Oficerów MW z nieustraszonym i zawsze upamiętniającym tych co przed nami Ryszardem Wolińskim

·    Przedstawiciele wielu organizacji społecznych i mieszkańcy Gdańska

Droga do Sielc była jedyną drogą

Minister Lech Parell mówił m.in.: - Front wschodni był w ostatnich latach nieco zapomniany, a może nawet pomijany, a przecież to na tym froncie nasi żołnierze toczyli tak ciężkie i okupione tak wielkimi stratami walki. Decyzja o formowaniu I Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki podjęta została w maju 1943 roku i jej oddziały miały stać się wkrótce narzędziem w wielkiej grze politycznej sowieckiego rządu. Ale przecież nasi żołnierze nie mogli o tym wiedzieć. Zgłaszając się do wojska nie dokonywali politycznych wyborów, ani też (jak to przedstawiała później propaganda) wcale nie wybierali najkrótszej drogi do Ojczyzny. Tak jakby oni mieli w ogóle jakikolwiek wybór. Droga do Sielc była dla nich drogą jedyną, jedynym realnym sposobem wyrwania się z gułagu lub innych miejsc przymusowej pracy w ZSRR - podkreślił minister. -Nie wszystkim udało się dołączyć do Armii gen. Andersa, wielu z nich o jej powstawaniu nic nie wiedziało, innym dotarcie do niej utrudniano, szykanując na każdym kroku. Nie było ani winą, ani wyborem tych naszych żołnierzy, że wyzwalali Polskę spod okupacji hitlerowskiej ramię w ramię z Armią Czerwoną.

Kończąc wystąpienie, Lech Parell przypomniał, że Kościuszkowcy na swoim szlaku bojowym wszędzie dawali przykłady bohaterstwa i poświęcenia: - A jednocześnie bardzo często posyłani byli do walki bez należytego rozpoznania i przygotowania, ginęli traktowani bezceremonialnie, jak mięso armatnie. Tak było już pod Lenino. Na szlaku bojowym towarzyszyły im kolejne Dywizje i Brygady noszące imiona Kilińskiego, Traugutta i innych bohaterów walk o niepodległość.

Spośród 400 tysięcy polskich żołnierzy walczących na froncie wschodnim 17 tysięcy poległo w walkach, ponad 40 tysięcy odniosło rany.

Podczas uroczystości wręczone zostały odznaczenia Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Medale Pro bono Poloniae przyznawane są za szczególne zasługi w upowszechnianiu wiedzy o historii walk o niepodległość Ojczyzny i krzewienie postawy patriotycznej. Tego dnia w Gdańsku odebrali je:

·       Józef Bojarski

·       Barbara Kmieciak

Medale Pro Patria z kolei wyróżniają osoby zaangażowane w kultywowaniu pamięci o historii walk o niepodległość. Medale otrzymali:

·       Bożena Czyż - Rkein

·       Janusz Korczak

·       Elżbieta Mrozowska

·       Wojciech Rakowski

·       Edward Zając

Na zakończenie delegacje złożyły wiązanki pod pomnikiem „Tym, co za polskość Gdańska”.

            Spotkanie integracyjne w Centrum Dolna Brama

Drugą częścią święta upamiętniającego „Czyn bojowy Polskich Sił Zbrojnych na Wschodzie”, po oficjalnej uroczystości stanowiło spotkanie integracyjne uczestników wydarzenia w Centrum Dolna Brama, ulica Dolna Brama 8, na które zaprosiła Prezydent Miasta Aleksandra Dulkiewicz oraz Pomorski Zarząd Wojewódzki Związku Żołnierzy Wojska Polskiego.

W spotkaniu integracyjnym obok członków naszego Związku wzięli udział przedstawiciele organizacji kombatanckich mających siedzibę w Centrum Weterana i Edukacji Historycznej oraz innych organizacji reprezentujących: Pomorską Delegaturę Obywatelskiego Parlamentu Seniorów, Stowarzyszenie Pomorskie Pokolenia, Stowarzyszenie Żołnierzy i Sympatyków „Niebieskich Beretów”, Weteranów Misji Pokojowych ONZ, Stowarzyszenie Oficerów Marynarki Wojennej oraz Związek Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego.

Spotkanie rozpoczęto odegraniem pieśni Związku Żołnierzy Wojska Polskiego oraz powitaniem zaproszonych gości oraz przybyłych uczestników. W spotkaniu tym licznie uczestniczyli przedstawiciele trójmiejskich organizacji kombatanckich i mundurowych związanych ze sferą obronności i bezpieczeństwa.

Prezes Pomorskiego Zarządu Wojewódzkiego ZŻWP  ppłk Zbigniew Drozdek jako gospodarz spotkania w swoim wystąpieniu nawiązał do oficjalnej uroczystości, która odbyła się pod pomnikiem „Tym co za polskość” dziękując za oficjalne wystąpienia prostujące uprawianą w ostatnich latach propagandę, dyskredytującą żołnierzy spod Lenino, a przede wszystkim składając podziękowania na ręce prezydent Gdańska, która odważnie przywróciła organizację obchodów tego święta, nie dzieląc przelanej za ojczyznę krwi na lepszą i gorszą.  Zabierający głos Eugeniusz Podolak z ZERiI, Anna Firlej z „Pokoleń” nawiązali do historii tego święta i jego dzisiejszych obchodów, doceniających poświęcone życie i żołnierski trud dla naszej wolności.

Ważnym punktem uroczystości było wręczenie odznaczeń związkowych członkom nowo powstałego koła Związku w Gdańsku oraz wyróżniającym się członkom organizacji:

Prof. Zbigniew Machaliński - Złoty krzyż z gwiazdą. Ponadto odznaczeni zostali: Krzysztof Karwasz; Mirosław Zeidler; Wacław Ignacy Piszczek; Wojciech Dziewulski; Wojciech Frankowski; Jan Knopik; Andrzej Koziołkiewicz; Wojciech Sęczawa; Piotr Ziajka; Wojciech Ciurzyński; Witold Podedworny; Krzysztof Stafiński oraz piszący te słowa.

Członek Zarządu Głównego Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego Eugeniusz Podolak uhonorował ppłk Zbigniewa Drozdka oraz kmdr Romana Augustyniaka odznaczeniem ZERiI za ich niezwykłą aktywność w środowisko.

Prezes Rodziny Katyńskiej Hanna Śliwa-Wielesiuk wręczyła odznaczenie Rodziny Katyńskiej prezesowi honorowemu PZW ZŻWP kmdr Ryszardowi Czarnocie.

Oprawą artystyczną tego wydarzenia był recital solistki zespołu Gdyńska Bryza Urszuli Pozańskiej połączony ze wspólnym śpiewaniem piosenek wojskowych, które pozwoliły na oczekiwaną integrację uczestników. Spotkanie zakończył poczęstunek z ciepłymi i zimnymi przekąskami, słodyczami oraz napojami za które dziękujemy Pani Prezydent.

Uczestnicy uroczystości obchodów „Czynu bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Wschodzie” są wyrazicielami przytoczonej pod pomnikiem „Tym, co za polskość Gdańska” przez Elżbietę Kazubską myśli nie możemy ulegać trendom pomniejszającym wartość ofiary poniesionej przez żołnierzy walczących na froncie wschodnim. Ich umiłowanie ojczyzny, męstwo, gotowość oddania zdrowia i życia za polskość sprawiała wrogowi taki sam trud, jak i żołnierzy walczących w trakcie wojennej zawieruchy na innych frontach walk”.

Tekst, foto: B Szubińska, R Żywicki