Dnia 11 czerwca 2023 członkowie kół ZŻWP z Gdańska, Gdyni, Pruszcza Gdańskiego, Malborka, Chojnic i Starogardu Gdańskiego oraz przedstawiciele zarządu okręgowego Związku Inwalidów z Gdańska a także Stowarzyszenia Żołnierzy i Sympatyków „Niebieskich Beretów” spotkali się w Lesie Szpęgawskim pod pomnikiem upamiętniającym ofiary zbrodni popełnionej przez hitlerowskich oprawców w czasie drugiej wojny światowej.

       Szacuje się, że w Lesie Szpęgawskim, który wziął nazwę od pobliskiej miejscowości Szpęgawsk w gminie Starogard Gdański, w masowych egzekucjach od września 1939 roku do stycznia 1940 roku Niemcy stracili od 4000 do 7000 ludzi. Ofiarami zbrodni byli przedstawiciele polskiej inteligencji, działacze społeczni i polityczni, byli wojskowi a także Żydzi z powiatów starogardzkiego, tczewskiego i gniewskiego, uznani przez nazistów za przeszkodę w szybkim i całkowitym zniemczeniu Kociewia. Akcja nosząca kryptonim „Intelligenzaktion” została przygotowana jeszcze przed wybuchem wojny przez miejscowych działaczy Selbstschutzu, którzy opracowali listy proskrypcyjne. Po zajęciu tych terenów przez Wehrmacht członkowie tej organizacji dokonywali aresztowań i stanowili załogi oddziałów wykonujących masowe egzekucje. W ramach tej akcji zginęło 25% kociewskich nauczycieli i 50% księży diecezji Pelplińskiej. Drugą grupą ofiar stanowiły osoby chore psychicznie mordowane w ramach akcji pod kryptonimem „T-4”. Byli to głównie pensjonariusze ze szpitala w Kocborowie a także ze Świecia. W ramach tej akcji zamordowano 1692 osoby w tym 70 obywateli innych państw. Szpital w Kocborowie w okresie międzywojennym był znanym z nowoczesnych metod leczenia i cieszył się renomą w Europie. Groby ofiar w Lesie Szpęgawskim są trzecim co do wielkości cmentarzem tak zwanej Zbrodni Pomorskiej po Piaśnicy ok. 14 tys. ofiar i Mniszku pod Świeciem ok. 13 tys. zamordowanych. Niemcy w końcowym okresie wojny zacierali ślady swoich zbrodni. Niszczyli dokumentację zawierające nazwiska osób skazanych na śmierć. W drugiej połowie 1944 roku sprowadzili więźniów, głównie z obozu koncentracyjnego w Stutthofie, którzy wydobywali ciała, palili je skremowane szczątki zakopywali w masowych grobach.

       O zbrodniach popełnionych w Lesie Szpęgawskim oraz problemach związanych z ustaleniem dokładnej liczby nazwisk ofiar oraz a także o działaniach władz samorządowych mających na celu upamiętnienie miejsca zbrodni mówiła wójt gminy Starogard Gdański pani Magdalena Forc – Cherek. Kol. Zbigniew Drozdek przedstawił tło i skalę popełnionych zbrodni, a kol. Dariusz Rybarczyk omówił wizję i przesłanie jakie autorka zawarła w projekcie monumentu odsłoniętego w 2019 roku staraniem władz samorządowych Gminy Starogard Gdański. Minutą ciszy uczczono pamięć osób zamordowanych w Lesie Szpęgawskim.

     Następnie złożono wiązanki kwiatów pod pomnikiem upamiętniającym tragiczne losy mieszkańców Kociewia zamordowanych w Lesie Szpęgawskim. W imieniu władz gminy Starogard Gdański wiązankę złożyła pani wójt Magdalena Forc – Cherek w asyście Ireny Dobrowolskiej – Żyłok ze Związku Inwalidów Wojennych i kol. Adama Wątki z koła 34 Starogard Gdański. Kwiaty w imieniu Pomorskiego Zarządu Wojewódzkiego złożyli kol. kol. Bożena Szubińska, Zbigniew Drozdek i Roman Augustyniak. Po złożeniu kwiatów zapalono znicze. Poczet sztandarowy przy pomniku wystawiło Stowarzyszenie Szwadron im. 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich pod dowództwem rtm. Adama Zająca, natomiast wartę honorową przy pomniku pełniły druhny Zuzanna Korda i Wiktoria Malinowska z 4 Drużyny Harcerskiej „Leśni Ludzie” Publicznej Szkoły Podstawowej nr 8 w Starogardzie Gdańskim. Ceremonię celebrował kol. Sławomir Bielak a oprawę uroczystości przygotowali członkowie koła nr 34 w Starogardzie Gdańskim kol. kol. Adam Wątka, Marek Marquardt i Dariusz Gliniecki.

      Po oddaniu hołdu ofiarom zbrodni w Lesie Szpęgawskim uczestnicy podróży przemieścili się do znajdującego się w Starogardzie Gdańskim Stada Ogierów, na terenie którego w ramach obchodów święta 2 pułku szwoleżerów rokitniańskich obejrzeli i zapoznali się z możliwościami uzbrojenia będącego na wyposażeniu jednostek 16 Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej. Dodatkową atrakcją, z której skorzystali zwiedzający była możliwość wejścia do wnętrza prezentowanego sprzętu i porównania warunków w jakich działają współcześni żołnierze z warunkami w jakich działali w czasach służby emerytowani żołnierze. Największym zainteresowaniem cieszyły się nowe koreańskie nabytki czołg i haubica 152 mm. Nie zabrakło również wojskowej grochówki. Dużym zainteresowaniem cieszył się pokaz musztry paradnej oraz władania bronią białą w wykonaniu Szwadronu Kawalerii Wojska Polskiego, pokaz Szwadronu Kawalerii 2 Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich oraz inscenizacja „Kawaleryjskie Opowieści” 2 pułk szwoleżerów rokitniańskich od 1926 roku do wybuchu II wojny światowej stacjonował w Starogardzie Gdańskim. Pułk obchodził swoje święto w dniu 13 czerwca w rocznicę szarży pod Rokitną w 1915 roku. W 2006 w Starogardzie Gdańskim utworzony został Szwadron Kawalerii 2 Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich, który kontynuuje tradycje i barwy 2 pułku szwoleżerów. Szwadron wchodzi w skład Federacji Kawalerii Ochotniczej Rzeczypospolitej Polskiej.

      Po zakończeniu zwiedzania ekspozycji i uzbrojenia Wojska Polskiego oraz pokazów kawaleryjskich przy autokarze lampką szampana uczczono Święto Związku Żołnierzy Wojska Polskiego. W podróży wojskowo-historycznej wzięło udział ponad 60 osób. Wycieczkę organizował i zabezpieczył logistycznie kol. mjr Sławomir Bielak – skarbnik-wiceprezes PZW ZŻWP. Pracami przy zorganizowaniu uroczystości pod pomnikiem w Lesie Szpęgawskim i zapewnieniu udziału uczestników podróży w święcie 2 pułku szwoleżerów rokitniańskich kierował prezes koła nr 34 w Starogardzie Gdańskim ppłk Czesław Kosianowicz a przewodnikami byli członkowie koła por. mar. Dariusz Gliniecki, sierż. Adam Wątka i st. kpr. Marek Marquardt. Podróż zorganizowana przez Pomorski Zarząd Wojewódzki ZŻWP mogła się odbyć dzięki wsparciu Prezydent Gdańska Aleksandry Dulkiewicz.

Tekst: Z. Drozdek
Foto: R. Zywicki